Oxwich i Bae Caswell

Dechrau a gorffen

Dechrau yng nghanol pentref Oxwich a gorffen ym Mae Caswell.

Pellter

10 milltir / 16 cilometr

Ar hyd y ffordd

Cychwynnwn y daith hon ym maenordy Tuduraidd godidog Castell Oxwich yn uchel ar y bryn uwchben ehangder eang Bae hyfryd Oxwich.

O’r eiliad y cerddwch drwy’r porth mawreddog wedi’i addurno ag arfbais Syr Rhys Mansel, mae’n amlwg bod hwn yn gartref teulu a oedd am wneud eu marc ar gymdeithas fonheddig yn yr 16eg ganrif.

Gallwn hefyd weld olion colomendy anferth a oedd yn cyflenwi cig ffres i’r preswylwyr drwy gydol y flwyddyn ac, yr un mor bwysig, a ddarparodd dystiolaeth weledol o’u cyfoeth a’u pŵer. Yn rhyfeddol mae'r castell yn dal i fod yn eiddo i ddisgynyddion y teulu Mansel.

Nawr rydyn ni'n cerdded i lawr y ffordd (byddwch yn ofalus, does dim palmant) ac yn ystyried stopio yng nghaffi a siop y Dunes i fachu byrbryd cyn mynd i flaen yr Oxwich Bay Hotel. Bydd dargyfeiriad byr iawn yma yn mynd â ni i eglwys Sant Illtyd

Traeth harddaf Prydain?

Mae traeth Oxwich, a ddisgrifir mewn un cylchgrawn teithio fel “traeth harddaf Prydain” yn ddarn helaeth o dywod euraidd, a gall fod yn eithaf prysur ym mhen y pentref yn ystod yr haf.

Ond mae dianc o'r holl ddwndwr yn syml gan mai anaml y mae rhan ddwyreiniol y traeth yn brysur. Y tu ôl iddi mae twyni tywod helaeth sy'n ffurfio rhan o warchodfa natur.

Ac os yw'r llanw allan, gallwn gerdded ar hyd y traeth am y ddwy filltir a hanner nesaf (efallai bydd angen padlo ar draws dwy nant). Ond rydyn ni’n dilyn y llwybr swyddogol trwy Warchodfa Natur Genedlaethol Oxwich, sy’n gartref i fywyd gwyllt prin.

Yn ddigon buan, rydyn ni’n cyrraedd Twyni Nicholaston. Bydd taith gerdded drwy fan hyn a Thwyni cyfagod Penmaen yn mynd â ni drwy rostir, coetir, twyni tywod a phennau clogwyni. Yn gyfoeth o hanes, mae'r ardal yn gartref i weddillion siambr gladdu Neolithig, amddiffynfa gylch Normanaidd ac eglwys ganoloesol. Mae’n bosibl hefyd bod pentref coll wedi’i gladdu o dan y llwyfandir tywodlyd.

Golygfeydd arfordirol eiconig

Trwy ambell goedwig ac ar hyd y clogwyn rydyn ni nawr yn cyrraedd Great Tor. Mae’r ardal yn cynnig golygfeydd gwych yn ôl tuag at Fae Oxwich ac ymlaen i un arall o draethau harddaf y DU – Three Cliffs Bay. Mae’r ffaith nad yw’n hygyrch mewn car yn golygu y gallen ni gael y traeth cyfan i ni ein hunain. Ac fel lle i fwynhau ein pecyn bwyd, mae'n rhaid mai dyma'r lle, mae'n lleoliad gwirioneddol drawiadol.

Symudwn ni ymlaen trwy Dwyni Penmaen, gallwn fynd ar amdaith fer yma i weld adfeilion dramatig Castell Penmaen a adeiladwyd gan y Normaniaid. Eto, mae’r golygfeydd tuag at Three Cliffs Bay o’r fan hon yn cael eu disgrifio’n aml fel rhai gyda’r gorau ym Mhrydain.

Yn ôl ar Lwybr Arfordir Cymru mae'r rhan nesaf eto yn eithaf arbennig. Mae clogwyni Penmaen yn cynnig rhai o'r teithiau cerdded gorau ym Mhenrhyn Gŵyr, sy'n dipyn o gamp. Gwnewch yn siŵr eich bod yn troi eich pen bob hyn a hyn ar y rhan hon, mae’r golygfeydd y tu ôl yr un mor syfrdanol â’r rhai o’ch blaen. Ar y ffordd, byddwn yn mynd heibio i bentref Southgate sydd â thoiledau, maes parcio ac ambell gaffi.

Wrth i ni agosáu at Benrhyn Pwll Du – dyma’r man uchaf ar arfordir Penrhyn Gŵyr, felly mae’n darged da i anelu ato – cadwch lygad am Gaer Penrhyn Uchel Penmaen, cofeb o bwysigrwydd cenedlaethol.

Trychineb hanesyddol drasig

Ym 1760, roedd Pwlldu yn safle trychineb forwrol fawr wrth i 68 o ddynion gael eu boddi ar long y Llynges Frenhinol, Cesar. Roedden nhw wedi cael eu gorfodi gan y wasg yn Abertawe ac mae'n debyg eu bod mewn hualau o dan fwrdd y llong pan ddigwyddodd y drychineb. Wedi’i chladdu gan bobl leol mewn bedd torfol wedi’i farcio â chylch o greigiau calchfaen, mae’r ardal yn cael ei hadnabod hyd heddiw fel Graves End.

Yna awn heibio i draeth tawel hardd arall ym Mae Pwlldu, yna ar hyd llwybr troellog hyfryd i'r Brandy Cove rhamantus. Yn ogystal â bod yn atyniad i smyglwyr yn y gorffennol, roedd y traeth hefyd yn cael ei ddefnyddio i lwytho mwyn plwm o fwyngloddiau lleol ar gychod.

Bydd angen inni wirio’r llanw nawr. Os yw’n uchel bydd Bae Caswell wedi’i dorri i ffwrdd yn llwyr – felly bydd angen i ni ddilyn llwybr y Llanw Uchel i Fae Caswell.

O gwmpas y pentir mae diwedd ein taith gerdded, y traeth tlws ym Mae Caswell. Os oes angen seibiant o olygfeydd arfordirol godidog erbyn hyn, mae Gwarchodfa Natur Leol Bishop’s Wood y tu ôl i’r traeth yn enghraifft dda o goetir calchfaen, sy’n gymharol brin ym Mhrydain

Uchafbwyntiau’r daith gerdded

Dywedodd Tricia Cottnam, Swyddog Llwybr Arfordir Cymru: “Nid oes angen gwerthu llwybr sydd â rhannau a ddisgrifir yn aml fel y rhai gorau ym Mhrydain. Ac mae’n hawdd dod o hyd i heddwch ac unigedd i ffwrdd o’r traethau prysuraf hyd yn oed ar anterth yr haf. 

Gwybodaeth bwysig

Nid yw opsiynau trafnidiaeth gyhoeddus yn dda iawn ar gyfer y llwybr hwn – nid oes gwasanaeth bws uniongyrchol rhwng Oxwich a Bae Caswell.

Rydyn ni’n awgrymu defnyddio dau gar neu gymryd tacsi. Ond os mai trafnidiaeth gyhoeddus yw eich unig opsiwn, rydyn ni’n argymell parcio yn Abertawe, dal bws i Oxwich (bydd angen i chi newid bysiau ar un adeg) ac yna dal bws o Fae Caswell yn ôl i Abertawe ar ddiwedd y llwybr.

Mae meysydd parcio, toiledau cyhoeddus, ac opsiynau ar gyfer lluniaeth yn Oxwich, Southgate a Bae Caswell.

Map

Lawrlwythwch map taith cerdded Oxwich i Bae Caswell (JPEG, 2.43MB)